Hội thảo do ông Nguyễn Văn Tiến, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Chánh án Toà án Nhân dân tối cao; ông Đoàn Thái Sơn, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; ông Phạm Toàn Vượng, Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, Tổng Giám đốc Agribank, đồng chủ trì. Bà Tôn Thị Hải Yến – Phó Tổng Giám đốc kiêm Giám đốc Khối Pháp chế Tuân thủ EVNFinance đã tham dự hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phạm Toàn Vượng, Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam kiêm Tổng Giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cho biết, thời gian vừa qua, hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD) nói chung và công tác xử lý nợ xấu nói riêng đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, nợ xấu được xử lý hiệu quả, thực chất hơn, góp phần lành mạnh hóa hoạt động của các TCTD. Có được kết quả đó, ngoài sự chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nỗ lực, tích cực từ các TCTD, có sự đóng góp rất lớn của ngành Tòa án trong công tác xét xử, giải quyết tranh chấp liên quan đến TCTD.

Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, kinh tế - xã hội nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng có nhiều thay đổi, hoạt động của các TCTD tăng trưởng mạnh mẽ, quy mô ngày càng được mở rộng, do đó, các vụ án tranh chấp cũng không ngừng gia tăng. Hiện nay, Hiệp hội Ngân hàng nhận được nhiều ý kiến phản ánh của các TCTD liên quan đến quá trình giải quyết các vụ án tại Tòa án phát sinh nhiều vướng mắc, bất cập, có thể kể đến như: thời gian giải quyết vụ án, quá trình thụ lý đơn khởi kiện còn chậm trễ; thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án; việc xác định, triệu tập đương sự là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng; xem xét, thẩm định tại chỗ tài sản bảo đảm (TSBĐ); việc hoàn trả, xử lý vật chứng trong vụ án hình sự.

Trước những vướng mắc, bất cập còn tồn tại, Chủ tịch Hội đồng Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, hội thảo được tổ chức nhằm tạo điều kiện cho các TCTD có cơ hội trao đổi, thảo luận về những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn giải quyết các vụ việc liên quan đến TCTD tại Tòa án hiện nay.

Về pháp lý, bà Vũ Ngọc Lan, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (NHNN) chỉ ra ba nhóm vấn đề nổi bật.

Thứ nhất, về lãi suất cho vay khi xử lý tài sản cầm cố, một số bản án sơ và phúc thẩm bác yêu cầu TCTD tính lãi trên dư nợ chưa tất toán, dù thỏa thuận hợp đồng và chứng từ hợp lệ. NHNN viện dẫn Luật Các TCTD, văn bản hướng dẫn, và Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP, nhấn mạnh tòa án cần áp dụng đúng quy định để bảo vệ quyền thu hồi nợ. Thực tế, TAND Tối cao đã kháng nghị giám đốc thẩm, hủy bản án sơ và phúc thẩm, yêu cầu xét xử lại.

Thứ hai, về lãi suất thỏa thuận. Theo NHNN, lãi suất giữa TCTD và khách hàng dựa trên cung cầu vốn thị trường, do đó khách hàng phải trả gốc, lãi và lãi chậm trả nếu vi phạm. Khi xét xử, tòa án cần áp dụng Luật Các TCTD và các văn bản liên quan, thay vì sử dụng giới hạn lãi suất trong Bộ luật Dân sự, để đảm bảo quyền lợi các bên.

Thứ ba, về việc tòa án không tính lãi sau ngày khởi tố vụ án hình sự. NHNN cho rằng cần xác định thiệt hại của TCTD đến thời điểm xét xử sơ thẩm, vì ngân hàng vẫn phải trả chi phí vốn và chưa thu hồi nợ. Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP cũng quy định thiệt hại phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời, phù hợp đề xuất này.

Đặc biệt, với quy định "người thứ ba ngay tình", NHNN lưu ý nhiều TCTD mất quyền bảo đảm do giao dịch thế chấp bị vô hiệu vì giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị hủy hoặc có giả mạo. Trong khi các ngân hàng thực hiện đầy đủ quy trình thẩm định và không có lỗi, họ vẫn bị rủi ro pháp lý lớn. Các ngân hàng đề nghị TAND Tối cao hướng dẫn bổ sung, đảm bảo quyền xử lý tài sản nếu giao dịch hợp pháp.

Nhiều ngân hàng cũng phản ánh phán quyết tòa án buộc họ hoàn trả khoản tiền bảo lãnh đã chi trả cho bên thụ hưởng, mặc dù thư bảo lãnh vô điều kiện đã đáp ứng quy định. Theo Luật Các TCTD và thông tư NHNN, TCTD có nghĩa vụ chi trả khi chứng từ hợp lệ, không cần yêu cầu thêm điều kiện.

Đại diện Vụ Pháp chế NHNN kiến nghị TAND Tối cao ban hành hướng dẫn áp dụng pháp luật rõ ràng, đẩy mạnh tập huấn thẩm phán, đồng thời tạo cơ chế trao đổi liên ngành với Viện Kiểm sát, cơ quan thi hành án và HHNH để rút ngắn thời gian xét xử và thi hành.

Các đề xuất cụ thể gồm: Cho phép TCTD kê biên, phát mại tài sản bảo đảm khi bản án có hiệu lực; ban hành quy định xử lý khi đương sự không hợp tác; áp dụng thủ tục rút gọn với tranh chấp đáp ứng tiêu chí; xây dựng cơ sở dữ liệu tài sản tranh chấp; và hướng dẫn thống nhất về xử lý vật chứng trong án hình sự, để tài sản hợp pháp sớm được trả cho ngân hàng.

Bà Nguyễn Thị Phương, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế ngân hàng thuộc HHNH kiến nghị: Cần có văn bản của TAND Tối cao yêu cầu Tòa án các cấp khi tuyên bố hợp đồng vô hiệu phải xử lý hậu quả theo đúng quy định pháp luật. Đồng thời, Tòa án cần ghi nhận đầy đủ cơ sở pháp lý, ý kiến của các bên liên quan trong các vụ tranh chấp.

Hiệp hội kiến nghị TAND Tối cao hướng dẫn rõ việc TCTD được quyền kê biên, phát mại tài sản bảo đảm ngay sau khi bản án có hiệu lực. Đồng thời, phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu về tình trạng tài sản tranh chấp, đảm bảo minh bạch và thuận lợi trong quá trình thi hành án.

Trong bối cảnh các tổ chức tín dụng (TCTD) ngày càng đối mặt với nhiều thách thức trong việc xử lý nợ và thu hồi tài sản đảm bảo, EVNFinance đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tố tụng, đặc biệt là hệ thống tòa án, nhằm tháo gỡ các khó khăn pháp lý và thực tiễn. Công ty tích cực tham gia các diễn đàn đối thoại giữa ngành ngân hàng và hệ thống tư pháp, đồng thời kiến nghị các giải pháp cụ thể nhằm đẩy nhanh tiến trình xét xử, thi hành án liên quan đến tín dụng và tài sản bảo đảm.

Bên cạnh việc đảm bảo quyền lợi hợp pháp và chính đáng cho các TCTD – trong đó có chính mình – EVNFinance cũng thể hiện vai trò tiên phong trong việc góp phần bảo vệ tính minh bạch và sự ổn định của hệ thống tài chính – ngân hàng. Với cách tiếp cận linh hoạt nhưng kiên quyết, công ty không chỉ đề cao nguyên tắc thượng tôn pháp luật mà còn chủ động thúc đẩy một môi trường tín dụng an toàn, công bằng và lành mạnh hơn cho toàn thị trường.

Đặc biệt, EVNFinance đã nghiêm túc nghiên cứu và vận dụng các quy định của Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao về việc giải quyết tranh chấp liên quan đến xử lý tài sản bảo đảm. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng giúp công ty phối hợp hiệu quả với tòa án trong việc xác lập quyền xử lý tài sản bảo đảm, đẩy nhanh quá trình xét xử các vụ kiện tín dụng và hạn chế rủi ro pháp lý kéo dài. Việc vận dụng đúng đắn nghị quyết này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả xử lý nợ mà còn khẳng định cam kết của EVNFinance trong việc hành động dựa trên khuôn khổ pháp lý chuẩn mực, đồng hành cùng hệ thống tư pháp vì một thị trường tài chính minh bạch, ổn định và phát triển bền vững.